Ses Yalıtımı İçin Geliştirilen Teknolojik ve Mimari Uygulamalar
Gürültünün zararlı etkilerinden korunması gereken mekânlarda şiddetli ses üreten ses kaynaklarının ses şiddetini azaltmak için kullanılan maddelere, ses yalıtım malzemesi denir. Günümüzde ses yalıtımıyla ilgili teknolojik uygulamalar hızla artmaktadır. Gürültüye neden olan seslerin yayılmasını önlemek için çeşitli ses yalıtım malzemeleri geliştirilmektedir. Bu malzemeler özelliğine göre binanın duvar, döşeme, tavan ve pencere gibi bölümlerine çeşitli mimari uygulamalarla yerleştirilerek ses yalıtımı yapılmaktadır.
Ses yalıtımı sağlamak için sesi çok soğuran, az ileten ve az yansıtan malzemeler kullanılır.
Binaların duvar, döşeme, tavan, cam ve keçe, pamuk, strafor köpük gibi sesi doğrama gibi malzemeleri belirlenirken ses yalı- soğuran maddelerden ve oluşturulan tim özelliği fazla olan malzemeler kullanılmalıdır. boşluklardan yararlanılır. Demir, alüminyum, cam, beton ve ahşap gibi maddeler sesi çok ilettikleri için ses yalıtımında kullanılmaya uygun değildir. Ancak bu maddelerin de bina yapımında kullanılması gerekir. Bu durumda delikli ve oluklu yapı kazandırılmış metal, tuğla, ahşap vb. ses yalıtım malzemesiyle kaplanır. Camlar ise aralarında boşluk oluşturularak ses yalıtımı için uygun hâle getirilir. Ayrıca mimari uygulamalarla sesin yayılırken çarpacağı yüzeylerin büyüklüğü, küçüklüğü ve eğimi ayarlanarak sese istenilen şekilde yön verilebilmektedir.
Aşağıdaki fotoğraf ses yalıtımlı kara yolunun bir bölümüne aittir. Yolun bu bölümünde yan tarafları kapatan yapı, taşıtlardan yayılan sesin bir kısmını soğururken bir kısmının da yansımalarla yolda hapsolmasını, böylece çevreye yayılmasını önlemektedir. Benzer şekilde konser veya opera salonlarında duvarlar ve sesin çarpacağı engeller ayarlanarak sesin yankı yapmadan her yöne istenilen şiddetle yayılması sağlanır.
Ses yalıtımı sağlamak için;
• Binaların duvarları, delikli tuğla ya da asmolen adı verilen briketlerle örülür.
• Tuğlalar ile sıva arasına yalıtım malzemesi konur.
• Binaların pencerelerine çift cam takılır.
• Ulaşım araçlarında kaportaya yalıtım malzemesi monte edilir. Egzoza susturucu takılır.
Metin Kutusu: Bir kaynaktan yayılan ses dalgası, ses yalıtımı yapılmış bir yüzeye çarptığında büyük oranda soğrulur.Ayrıca egzozun bazı yerleri genişletilir ve bazı yerlerine kıvrım verilir.
• Yol kenarlarına sesi soğurması için ağaç dikilir.
• Havaalanlarında uçakların iniş ve kalkışlarındaki görevliler ile çok gürültülü makinelerin bulunduğu fabrikalarda çalışan kişiler özel kulaklıklar kullanırlar.
Öğrendiklerimizi Değerlendirelim
A) Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Ses, madde ile karşılaştığında hangi durumlar meydana gelebilir?
2. Kapalı mekânlarda sesin yayılmasını önlemek için neler yapılmalıdır?
3. İnşaatlarda delikli tuğla, strafor köpük ve çift cam kullanılmasının amacı ne olabilir?
B) Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanın başındaki kutucuğa D, yanlış olana da Y harfi yazınız. Yanlış olanın doğrusunu alttaki satıra yazınız.
] 1. Kaynağından yayılan ses çarptığı madde tarafından soğrulursa sesin şiddeti azalır.
] 2. Yumuşak ve gözenekli yapıya sahip maddeler sesi, sert ve gözeneksiz olanlara göre daha çok soğurur.
] 3. Demir, ses yalıtımı için uygun bir malzemedir.
] 4. Düzgün ve sert yüzeyler sesin düzgün yansımasına neden olur.
] 5. Kaynağından yayılan ses, çarptığı madde tarafından yalnızca yansıtılır.
] 6. Ses, bir maddeye çarptığında madde sesin tamamını geçirir.
] 7. Ses yalıtımı, sesin yayılmasını önlemek için yapılır.
C) Aşağıdaki soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
1. Hangi öğrencinin söyledikleri uygulanırsa daha iyi bir ses yalıtımı yapılmış olur?
Saat, karton kutunun içine konup etrafı kumla doldurulduğunda.
A) Ayçan B) Mutlu C) Sedef D) Caner
2. Aşağıdakilerden kaç tanesi sesin yayılmasını önlemek amacıyla yapılır?
• Ulaşım araçlarında motor kısmının yalıtım malzemeleri ile kaplanması
• Bazı ortamlarda çalışanların özel kulaklık kullanmaları
•Evde elektrikle çalışan cihazların motorlarının etrafının yalıtım malzemeleri ile kaplanması
• Pencerelere buzlu cam takılması
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1
3. Aşağıdakilerden hangisi ses yalıtımı için yapılan uygulamalardandır?
A) Binaların pencerelerine çift cam takılıp arasında boşluk bırakılması
B) Tencere ve çaydanlık saplarının plastikten yapılması
C) Binalarda kapıların tahtadan yapılması
Metin Kutusu: 4.
Metin Kutusu: Ayşe’nin kutusu Serap’ın kutusu
Metin Kutusu: Ali’nin kutusu
Duvar boyamasında açık renklerin tercih edilmesi
Ayşe, Serap ve Ali özdeş kutular içerisine özdeş saatler koyarak kutularının içini farklı malzemelerle kaplıyorlar. Her bir kutunun içindeki saatin sesini sırayla dinliyorlar. En şiddetli sesin Serap’ın, en az şiddetli sesin Ali’nin kutusundan geldiğini belirliyorlar. Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Ayşe’nin kullandığı malzeme, sesi, Serap’ın kullandığı malzemeden çok, Ali’nin kullandığı malzemeden az soğurur.
B) Serap’ın kullandığı malzeme, sesi, Ali ve Ayşe’nin kullandığı malzemeden daha az soğurur.
C) Kullanılan malzemeler saatin sesini aynı oranda soğurur.
D) Ali’nin kullandığı malzeme, ses yalıtımı için Serap ve Ayşe’nin kullandığı malzemeden daha iyi sonuç verir.
5. Tiyatro, sinema ve toplantı salonlarında yan duvarlar genellikle sünger, keçe ya da yünlü kalın kumaşlarla kaplanır.
Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sesin büyük oranda yansımasını sağlamak
B) Sesin şiddetinin artırılmasını sağlamak
C) Sesin büyük oranda soğrulmasını sağlamak
D) Sesin büyük oranda iletilmesini sağlamak
6. Kapalı bir mekânda yankı oluşumunu önlemek için bu mekânın iç yüzeyinin kaplamasında kullanılacak malzemenin özelliği nasıl olmalıdır?
A) Yumuşak ve pürüzlü B) Yumuşak ve pürüzsüz
C) Sert ve pürüzlü D) Sert ve pürüzsüz
Ç) Aşağıda bazı kavram ve terimlerle açıklamaları verilmiştir. Kavram ve terimleri açıklamalarıyla örnekteki gibi eşleştiriniz.
Gürültüye neden olan seslerin, sesi soğuran malzemelerle yayılmasının önlenerek insan sağlığına zarar vermeyecek ve yaşam kalitesini düşürmeyecek seviyeye indirilmesidir.
Gürültünün zararlı etkilerinden korunması gereken mekânlarda ve şiddetli ses üreten ses kaynaklarında sesin şiddetini azaltmak için kullanılan maddelere denir.
Ses dalgalarının, çarptıkları maddeler tarafından etkisinin azaltılması nedeniyle sesin şiddetinin azalmasına denir.
Ses dalgalarının sert bir yüzeye çarpıp yansıması sonucu sesin tekrar işitilmesidir.
Ses dalgalarının bir engele çarpıp bulunduğu ortama geri dönmesidir.
Ses dalgalarının maddesel ortamlarda ilerlemesidir.